مبانی فقه الحدیثی شیخ مفید

"محمد بن محمد بن نعمان" ملقب به شیخ مفید یکی از برجسته ترین محدثان شیعی است که به فهم و نقد حدیث و بکارگیری مبانی و معیارهایی در این زمینه توجه وافر داشته است. وی در آثار مختلف خود به شرح روایات و فهم و نقد آن ها پرداخته و قواعد، مبانی و اصولی برای این منظور در نظر داشته است. بر این اساس پژوهش حاضر به بیان مبانی و روش های فهم و ملاک های نقد از دیدگاه شیخ مفید پرداخته و در سه فصل به شرح زیر سامان یافته است: فصل اول به کلیاتی در مورد تحقیق پرداخته است. در ادامه، در فصول دوم و سوم شیوه های متعدد فهم از منظر وی مورد بررسی قرار گرفته است. به نظر می رسد مفید در برخی موارد برای فهم نهایی روایت به مبنای فهم توجه داشته است و در این راستا ابتدا به شرح واژگان حدیثی از طریق مراجعه به اهل لغت و ذکر کاربردهای متفاوت واژه برای کشف معنای اصلی واژه می پردازد. شایان ذکر است شیخ با دقت در قرائن متصل و منفصل کلامی و مقامی زمینه را برای فهم مفردات و متن روایات مهیا کرده است. در شناخت معنای مراد از واژگان از احادیث دیگر و اشعار شاعران برجسته عرب و عقل به عنوان قرائن منفصل بهره جسته است. سیاق نیز از منظر ایشان قرینه ای متصل برای فهم واژگان است. قرآن کریم، سنت، اجماع، روایات هم مضمون، عقل ضمن روش هایی برای فهم، ملاک و معیارهایی برای نقد نیز به شمار می آیند. سستی مفاد، ساختگی بودن و شذوذ خبر از دیدگاه ایشان نمایانگر عدم صحت و در نتیجه رد روایت است.